Reisverslag 4. Dili

3 juli

Vanuit het subtropische Brisbane vertrok ik drie weken geleden naar het herfstachtige Melbourne. Waar een ijzige wind de kleurrijke bladeren onder de tramlijn doorblaast en het lastig warm blijven is met maar één goeie trui in je backpack. Ik sliep bij een vriend van Joss, Rowan, die erg centraal woont in een knus uitziend huis. Hij en zijn huisgenoten vonden het geen probleem dat ik er was en ik kreeg mijn eigen badkamer en plank in de keukenkast. Een extra sleutel was er niet, maar ik klom met gemak elke keer over het hek heen en door het raam naar binnen.
Melbourne was een aangename verassing na zolang in het ietwat saaie, rustige Brisbane doorgebracht te hebben. Brisbane is geweldig om te beleven, maar de mensen zijn relatief conservatief en als toerist kan het overkomen alsof er niet veel gebeurd. Je hebt lokale mensen nodig die je meenemen naar alle goeie bars en die weten wat er speelt. Melbourne is in dat opzicht ook niet heel erg toeristisch, maar het leeft en bruist en er hangt een erg open sfeer. Het voelt meer als een Europese stad en het was echt even wennen om na al die tijd in korte broek en op teenslippers, de stad te verkennen met sjaal en dikke trui en iedereen in winterjas te zien. Elke dag ontmoette ik bijzondere mensen en ontdekte ik nieuwe dingen in de stad en op de een na laatste avond heb ik Rowan meegenomen naar King Kong de musical, die daar net in première was gegaan. De dag erna ben ik naar een van de buitenwijken van Melbourne gereden en heb daar zijn vader ontmoet, die me een tour gaf door zijn dierenkliniek en me mee uit eten nam naar een lokale pub, waar ik voor het eerst kangoeroe at.
De 20ste ben ik doorgevlogen naar Darwin, waar het klimaat weer drastisch veranderde en waar het minstens 25 graden is elke dag. In dit dorp kwamen Jeannet, Jack en Grace dezelfde dag aan en ontmoette ik de rest van de groep waar ik de volgende tien dagen een gigantisch avontuur mee zou beleven. Maar eerst in de avond even goed bijkletsen, de buurt verkennen en naar de buitenbioscoop aan zee, waar een belachelijk slechte Nieuw-Zeelandse film draaide.

Omdat we allemaal geen zin in stress op het vliegveld hadden en reizen met een groep altijd langer duurt besloten we vroeg in de ochtend taxi’s naar het vliegveld te nemen. Dit betekende om kwart voor vier wakker worden door hard gebonk op de deur omdat de taxi’s er al waren. Omdat Jack met zijn gedrogeerde anti-malaria hoofd de avond ervoor vroeg naar bed was gegaan had ik al mijn spullen nog verspreid door de kamer liggen en was het dus alsnog haasten. Terwijl de feestgangers naar huis wankelden en de dakloze Aboriginals een slaapplaats zochten zat ik met een slaperig hoofd in een taxi te luisteren naar hoe weinig de taxichauffeur dronk in vergelijking met de rest: Maar één krat bier per weekend. Me realiserend dat Darwin toch echt niet het intellectuele brein van Australië is. Op het vliegveld bouwden we uit alle backpacks een fort en checkte we luierend op de grond voor het laatst onze email en Facebook. Langzaam kwam de rest van de groep binnen, allemaal vrienden van Jeannet. Oma Denise, die haar tien jaar oude kleinzoon Griffin meenam, Alison de dokter, Leeann met haar vijftien jaar oude zoon Vincent, Paul die erg formeel is, Melinda die gelijk door was gevlogen vanuit een vakantie in Bali, Ngaire die prachtige foto’s maakt en haar dochter Charlotte die net met haar studie is begonnen.
Tijdens het inchecken ontdekten we dat de vliegmaatschappij een fout had gemaakte en onze tickets niet in het systeem waren gekomen. Alleen Charlotte en ik hadden ons ticket onafhankelijk van de rest geboekt en kregen een plaats in het vliegtuig. De volgende vlucht waar nog plaatsen beschikbaar waren vertrok 48 uur later. Dus er zat niets anders op dan iedereen achter te laten en met een tas vol met Tim Tams, poedermelk en boter (die gelijk weer in beslag werd genomen) met z’n tweetjes in het vliegtuig te stappen, op weg naar Oost Timor.

Het is belachelijk hoe je met maar één uur vliegen in een compleet andere wereld beland. In Nederland is zoiets ondenkbaar, omringd door Westerse landen. Toen ik en Charlotte aankwamen in Dili, de hoofdstad, moest ik wel even wennen aan hoe snel het anders is. Het weer was slecht en tijdens de vlucht hadden we veel turbulentie gehad. Bij de uitgang van het vliegveld werden we opgewacht door Katrien, de zus van Jeannet, die samen met haar man Rob al tien jaar in Dili woont. Katrien werkt als lerares en vertaalt de bijbel naar Tétun, Rob is onderzoeker en onlangs voor zijn goede werk in Oost Timor onderscheiden met een van de hoogste medailles die je in Australië kan krijgen. Hun huis is erg luxe, ze hebben een wc, een elektrische pomp waarmee ze een paar keer per dag water kunnen oppompen en een keuken in huis. Veel Timorezen halen dagelijks water uit een put en koken op vuur. Na een goed ontbijt hoorden we dat er voor de achterblijvers in Darwin een privéjet was geregeld en dat ze diezelfde ochtend nog zouden aankomen. Dus uiteindelijk viel het allemaal mee. Nadat Rob ons een kleine tour gaf door het centrum en ons mooie verhalen vertelde over het leven in Dili gelijk weer terug naar het vliegveld om ze op te halen. Hun kleine vliegtuigje kon het slechte weer en turbulentie al helemaal niet aan, dus een paar zaten een half uurtje later lijkbleek in de auto.
Diezelfde middag gingen we snorkelen in de regen en daarna naar Samuel en Cynthia, vrienden van Rob en Katrien, bij wie we met z’n twaalven een aantal nachten mochten blijven slapen. Jack, Vincent en ik kregen een plekje op het balkon, met uitzicht over de zee, aangezien ze praktisch op het strand wonen. Daarna weer met z’n alle in de auto en na een goede lunch in een Indonesisch restaurant, naar een oorlogsmonument. De maximum snelheid in Oost Timor is 50 kilometer per uur, maar als je 30 kan halen is het veel. De wegen zijn meer kuil dan weg en overal rennen er honden, kippen en varkens over straat, achterna gezeten door blije kinderen.
Griffin, de jongste van de groep, schreeuwde de hele tijd ‘Chicken’, stak zijn hoofd uit het raam en dacht dat elke Timorees die zijn geschreeuw en wanhopige pogingen voor aandacht niet beantwoorde cultureel beledigd was. Tijdens de tocht vertelde Rob veel over het land, schreeuwde Griffin welke dieren hij zag en werden er tientallen foto’s gemaakt van alle armoede om ons heen. Halverwege de trip kwamen we erachter dat we Alison de dokter hadden achtergelaten in het restaurant, dus de helft moest weer terug om haar te zoeken.
In de avond spoten we ons goed in met muggenspray en genoten we van de douche bij Samuel en Cynthia. Niet dat er waterdruk is of warm water, maar het is beter dan je wassen met een emmer.
’s Nachts werden we wakker gehouden door gezang en muggen in de klamboe. De bisschop van Dili had onverwachts laten weten bij de zondagsmis te zijn en de hele buurt was in rep en roer en werkte de hele nacht door om zijn aankomst zo feestelijk mogelijk te maken. Dit resulteerde in een prachtige mis en versierde buurt en iedereen had zijn beste kleren aangetrokken. Aan het einde van de mis kwam iedereen ons blanken een hand geven en dankzij Serenity, de dochter van Samuel en Cynthia die vloeiend Tétun spreekt, konden we een praatje met ze maken. Daarna mochten wij het buffet openen en gingen alle Timorezen op de foto met de bisschop.
Jeannet had een paar jaar geleden met Joss het gekke idee om geld in te zamelen voor Oost Timor, door middel van het fokken van honden. In Australië willen mensen veel geld betalen voor een Groodle (Golden Retriever-Poedel) en binnen een paar jaar groeide het project uit tot iets waar ze nooit van hadden kunnen dromen. Dankzij hun en alle mensen die vrijwillig Groodles fokken voor het project kunnen meer dan 260 kinderen studeren. Ook wordt een deel van het geld gegeven aan een weeshuis in Dili en op zondagmiddag zijn we met alle kinderen van het weeshuis naar het strand gereden voor een picknick. Geen van de kinderen kon zwemmen dus ging ik met ze de zee in, aan elke arm drie kinderen stevig vasthoudend voor de golven. Ze vonden het geweldig en terwijl sommigen gingen voetballen of badmintonnen deden de jongste een dutje onder een boom. De middag vloog voorbij en na met z’n allen gebeden te hebben voor een goede terugreis konden we weer vertrekken.
Op maandagochtend werd ik vroeg wakker gemaakt door Sam, die door een eindexamen zijn ticket om had moeten boeken. We vertrokken naar de haven, om vanuit daar de boot naar Atauro, een eiland ten noorden van Dili, te nemen. Daar aangekomen (Jack, Vincent, Grace en Charlotte veel later dan de rest doordat hun taxichauffeur ze ergens anders naartoe had gebracht) bleek de boot gestrand te zijn en moesten we twee uur wachten. Dus om de tijd goed te besteden hebben we de taxi naar het Jezus standbeeld genomen, die aan het einde van de baai uitkijkt over de stad. Geen gewone taxi, een vrachtwagen met grote laadklep. Iedereen vond het geweldig en Paul, die al zijn 59 jaren in luxe hotels had doorgebracht, had voor het eerst een grote lach op zijn gezicht. Alle Timorezen lachten en zwaaiden naar ons, omdat ze allemaal verwachten dat toeristen gewone taxi’s pakken in plaats van het lokale vervoer.
Aan het begin van de middag konden we dan toch eindelijk in de boot instappen en van anderen hadden we al gehoord dat het ‘nat en ruig’ zou worden. Dit klopte, want een uur later hing ik met mijn kop over boord en kwam mijn Oreo ontbijt er weer uit. Oma en Ngaire hadden zichzelf volgestopt met valium en een stuk of vijf reistabletten, dus ik was de enige die er last van had. In Atauro sliepen we in een resort. De wc was nog steeds een gat in de grond en de douche een bak met water, maar meer is er nou eenmaal niet in Oost Timor. Het hoogste gebouw in heel Oost Timor is vier verdiepingen hoog, dus een groot sjiek gebouw was het ook niet, maar allemaal houten hutjes met aan de ene kant uitzicht over de bergen en aan de andere kant het zee en strand. Ik als oudste jongere veroverde de bruidssuite op de eerste verdieping met tweepersoonsbed en klamboe zonder gaten. Elke avond vielen we in slaap met het lied van de nacht. Het geluid van de zee en de krekels. De palmboombladeren die ritselen op het refrein en de golven die walsen met het maanlicht. Het klinkt als perfectie. Elk avond werd ik ook wakker gemaakt door de regen die naar binnen sloeg, doordat mijn ramen gaten in de muur waren en het water dat door mijn rieten dak in mijn bed en over mijn spullen drupte.
In Atauro gingen we veel snorkelen. Doordat er nooit toeristen komen is het hele rif onaangetast en in perfecte staat. Ik was de leider van de groep en hoorde Jack zeggen dat hij mij de hele tijd volgt, omdat het lijkt alsof ik weet wat ik doe. Waarschijnlijk is dat ook wel zo. Ik blaf mijn hele ontbijt tenminste niet omhoog zoals hij, doordat hij de hele tijd zout water inslikt in zijn snorkel. Ook bezochten we een klein dorpje verderop en fietsten Jack en ik op een tandem, een paar andere op gewone fietsen, de rest in Tuk tuks naar een poppenfabriek, waar iedereen voor honderden dollars souvenirs insloeg. Door de gigantische gaten in de zandweg, de plassen water en de slechte staat van de fiets kwamen we zeiknat van het zweet en bedekt in modderdruppels aan. Langs de kant van de weg keek iedereen ons na en riep alle kinderen ‘Malai! Malai!’, wat ‘buitenlander’ betekent. De volgende dag gingen het sportieve deel van onze groep, inclusief ikzelf, op wandeltocht naar de andere kant van het eiland. Oma en dokter Alison bleven thuis doordat ze liever de hele dag Scrabble speelden en Grace kreeg fotografie les van Ngaire. Mario, die in het resort werkt en prima Engels spreekt nam ons mee naar zijn geboortedorp, het enige dorp waar vrouwen speervissen. De eerste paar kilometer werden we gebracht in de laadbak van een vrachtwagen. Het lopen begon waar de zandweg stopte en wat volgde was een prachtige tocht door de jungle. Mario vertelde hoe hij als kind over dit pad liep met twee kilo rijst en vijftig cent en hoe hij daar de hele week van moest overleven.
In het dorp, met 140 inwoners, werden we verwelkomt als oude vrienden en ontmoetten we Mario’s familie. We kregen een lunch waar een familie een week van kan eten en daarna gingen we met hem de zee in om te speervissen. Hij was niet zo goed en het geweer was half kapot, maar toch kreeg Mario het voor elkaar een klein visje te vangen. Daarna weer de bergen in voor de terugweg, waar Jack, Charlotte en ik uit volle borst alle liedjes zongen die we kennen. Tijdens het avondeten was iedereen enthousiast doordat Queensland won in de State of Origin en voor het eerst werden alle mobieltjes tevoorschijn gehaald.
Na drie nachten lieten we het eiland weer achter ons en gingen we weer naar Dili. In een veel snellere en rustigere boot dan de vorige keer. Een bezoek aan het oorlogsmuseum en lunch met Moses, de man die ervoor zorgt dat alle kinderen dankzij het Groodles geld naar school kunnen. Alle ouderen mogen eten opscheppen voor de jongeren en je mag pas beginnen als het gezegd wordt. En na een gebed, uiteraard. Iedereen vertelde Moses over zijn of haar inbreng in het project en ik kon vertellen hoe ik drie weken lang voor Dili en haar puppy’s heb gezorgd en hoe mijn kamer naar baarmoeder stonk.
Vrijdag vertrokken we weer landinwaarts, met drie grote auto’s en een privéchauffeur, die ik Mao (broer) moest noemen omdat hij ouder is. Uren lang reden we door de bergen, langs rijstvelden en kleine dorpjes. Elk uitzicht opnieuw het mooist van allemaal. Na zes uur en 70 kilometer verder kwamen we aan in een klein dorpje onder aan Mount Ramelau, de hoogste berg van Oost Timor. We sliepen in een guesthouse waar de badkamer op een gevangeniscel leek en waar het dekbed plastic was. Na al die dagen met elkaar kwamen er steeds meer leuke verhalen op tafel over die ene keer dat Sam een gekko onthoofde door zijn raam dicht te doen en die ene keer dat Jeannet ging winkelen in Target. Ook werd praten over poep de normaalste zaak van de wereld en gaven we elkaar advies over hoe te hurken boven een gat in de grond en hoe je weet of het een scheet is of diarree.
Zaterdagochtend vroeg op om de berg te beklimmen en na een tocht van drie uur waren we de hoogste mensen van heel Oost Timor, op bijna drie kilometer. Omdat het land zo klein is konden we aan beide kanten de zee zien en was er een ongelofelijk uitzicht over de bergen. Katrien en Rob hadden hun mountainbikes meegenomen dus op de terugweg naar Dili konden we elke berg af fietsen. In de avond stopten we Maubisse, een klein dorpje waar het enige eten wat ze hadden kant en klare noedels was. Niet echt anders dan de rijst en kip die we al de hele week aten. Het guesthouse in Maubisse had te weinig bedden dus sliepen ik en Vincent diezelfde avond bij de schoonzus van de gastvrouw, honderd meter verderop. In de ochtend de markt bezocht en alle Timorezen lachten en wezen naar me. Omdat ik me al een paar dagen niet had gewassen en niet meer naar de wc hoefde door een ‘shitstopper’ had ik ook al een paar dagen niet in de spiegel gekeken en wist ik niet dat mijn gezicht ontzettend verbrand was. Later die dag klommen Charlotte, Jack en ik op de mountainbikes en daalden we kilometers af door de jungle tot in de stad. Varkens en honden op de weg ontwijkend. In de avond een laatste avondmaal op het strand met de hele groep, voordat we ditmaal zonder problemen maandagochtend weer naar Darwin vertrokken. Ik naar een stel couchsurfers, waar ik nu twee dagen bij ben, de rest terug naar Brisbane.

Liefs,

Jilke